Wat is de visie op de rol van het onderwijs in de samenleving?  

 

Momenteel is het onderwijs niet aangepast aan de snel veranderende wereld. Het sluit niet aan bij de noden van vandaag en is al helemaal niet op maat van de toekomst, daar bestaat geen twijfel over. De vraag is hoe het dan wél moet. Wat is er nodig om in deze razendsnelle tijden het doel te bereiken? Seth Godin (is de voormalige vicepresident direct marketing van Yahoo) stelt dat we eerst eens moeten nadenken over de vraag waar school nu eigenlijk voor dient. Of eerder nog: waar wás het onderwijs voor? En hoe zijn we op dit punt beland?  (Onderwijs van Morgen. (2015, 1 april). 

 

Het leerplichtonderwijs is er voor jongeren. Het geeft hen de basis om zich te rest van hun leven verder te ontwikkelen en te blijven leren. Alle actoren in het onderwijs zijn, samen met iedereen die opleidingen aanbiedt, verantwoordelijk om iedereen de mogelijkheden te bieden om te kunnen leren, gelijk op welke leeftijd. Bovendien stelt onze maatschappij continu nieuwe eisen aan het onderwijs.  

 

Het onderwijs voelt de druk toenemen en zegt overgevraagd te zijn omwille van een problematiek waar zij zelf geen verantwoordelijkheid in hebben. De Onderwijsraad vindt dat er waterdichte afspraken moeten worden gemaakt over de initiatieven en opdrachten die het onderwijs zelf kan opnemen, zonder het belang van de jongere uit het oog te verliezen. (Visie op onderwijs. (z.d.). Geraadpleegd op 3 juni 2021 

 

Volgens Smits (een sociaal pedagoog) zijn leerkrachten het belangrijkst voor kwalitatief onderwijs, maar krijgen ze veel te weinig ruimte om hun taak in te vullen. Smits stelt ook dat leerkrachten tijd en ruimte moeten krijgen om met elkaar te overleggen, voorbereidingen te maken, hun leerlingen individueel te bekijken en bijsturen, individuele gesprekken met leerlingen te hebben, … Daar moeten we naartoe volgens Smits, dat zijn de activiteiten die elke leerkracht moet kunnen inplannen. 

Leerkrachten die initiatief nemen en het soort context creëren waarbij leerlingen ook echt verantwoordelijkheden nemen, maar die zich ook kritisch opstellen en zich soms afzetten tegenover wat er aangeboden wordt, vormen volgen Smits de ideale mix. (Verheijden, M. (2019, 7 maart). 

 

Een brede ontwikkeling nastreven

Kinderen vinden het fijn om grenzen op te zoeken en te verleggen. Hun persoonlijkheid komt pas ten volle tot ontplooiing wanneer ze worden uitgedaagd en er veel van hen wordt verwacht. Door hen uiteenlopende ervaringen en ontmoetingen te laten beleven, kunnen ze op een veilige manier oefenen om hun eigen plek te vinden in de steeds veeleisender wordende samenleving. Ze kunnen hun talenten en ambities volop ontdekken en uitzoeken waar hun sterktes en interesses liggen. 

In de huidige samenleving wordt heel verwacht van kinderen en jongeren. Om mee te kunnen, moeten ze heel veel competenties ontwikkelen: verwerken van en omgaan met informatie, zich kritisch kunnen en durven opstellen, probleemoplossend denken, sportieve vaardigheden, samenwerken, werk vinden, vlot communiceren, creatief zijn, keuzes kunnen maken, op verschillende wijzen uitdrukking kunnen geven aan de eigen gedachten en gevoelens en daar plezier aan beleven, … Wij willen die vaardigheden aanscherpen. Ze zijn heel belangrijk in het verkrijgen van scherpe inzichten en de juiste attitude om deze competenties in te zetten in concrete situaties. 

Onze visie is dat ieder kind een rijk individu is, met talenten en noden, en vanuit deze visie gaan wij als school het engagement aan om extra zorg te besteden aan al onze leerlingen. 

Dit betekent dat wij oog hebben voor de cognitieve prestaties, de sociaal-emotionele en de psychomotorische ontwikkeling van elk kind, rekening houdend met zijn eigenheid en persoonlijkheid. (Visie op goed onderwijs - een zorgzame school. (z.d.). Geraadpleegd op 3 juni 2021)  

 

Geschiedenis van Freinet

Grondlegger van het freinetonderwijs was de Franse onderwijzer en pedagoog Célestin Freinet. Als onderwijzer op een dorpsschooltje ontdekte hij in 1920 dat zijn leerlingen leergierig waren, maar geen interesse hadden in de droge schoolboeken. Daarom ging hij met ze op pad: naar bedrijfjes in de buurt en de natuur in. Over die ervaringen liet hij zijn leerlingen verslagen maken in verhalen en krantjes. Zijn visie was dat onderwijs niet moet uitgaan van het abstract-intelligente, maar van de alledaagse leefwereld van kinderen. Kinderen maken zich stof sneller eigen als ze het zelf kunnen ontdekken, zonder uitleg vooraf, vond Freinet. Hij introduceerde de drukpers in scholen: zo maakten kinderen kennis met het belang van het geschreven woord. Tegenwoordig wordt de rol van de drukpers op freinetscholen steeds meer ingenomen door de computer. Anababa. (2009). Freinet. Geraadpleegd op 17 mei 2021.

 

Kenmerken van het freinetonderwijs 

Freinetscholen vallen onder het algemeen bijzonder onderwijs. Dit zijn de kenmerken van dit type basisschoolonderwijs: 

• Kinderen kunnen zelf onderwerpen aandragen waarover ze meer willen weten. 
• Overleg is belangrijk om kinderen voor te bereiden op een democratische samenleving. 
• De indeling van de klassen is democratisch, met inspraak van ouders en leerlingen. 
• Kinderen hebben een natuurlijke behoefte tot werk en moeten opgevoed worden tot kritische volwassenen. De organisatie van de klas komt tot stand in overleg met de kinderen. Soms kan er bijvoorbeeld besloten worden om de boeken een dag dicht te houden. 
• De leerlingen leren zich te uiten; daartoe is er veel aandacht voor verhalen, tekenen en handvaardigheid. 
• Het leren van de ervaringen van andere kinderen, volwassenen en verschillende culturen staat in dit onderwijs centraal. 
• Er wordt verwacht dat ouders veel bijdragen aan het onderwijs. 

Ouders van nu. (z.d.). Kenmerken Freinet. Geraadpleegd op 17 mei 2021.

 

Enkele voor- en nadelen van deze vorm van onderwijs op sociale ongelijkheid

Nadelen:  

• Is veel duurder dan gewoon onderwijs.  

• Freinet is een onderwijsvorm waarin veel zelfstandigheid aan de kinderen wordt opgelegd. Voor sommigen zou dit wel eens moeilijker kunnen zijn dan voor anderen, doordat ze dit niet van thuis hebben geleerd. (Dit zou voor ongelijkheid kunnen zorgen.)  

FAQ keerpunt freinetschool. (2018 augustus). Voor- en nadelen van Freinet. Geraadpleegd op 17 mei 2021.

Voordelen:  

• Iedereen krijgt zijn deel van de verantwoordelijkheid op het eigen leren, eigen leerproces. (Gestuurd door de leerkracht die een coachende rol opneemt)  
• Bij freinetscholen zijn alle kinderen een beetje de leidraad in het leerproces. Alles vertrekt vanuit hun ideeën, eender wat de sociale achtergrond of cultuur is. Alle ideeën worden benoemd en besproken.  
• Freinetonderwijs biedt aan elk kind een aangepast onderwijs. Zo zullen alle kinderen op hun eigen niveau kunnen verder groeien.  

 

Hoe kan sociale ongelijkheid/armoede een invloed hebben op kinderen en op welke manier kunnen scholen hierop inspelen om gelijke kansen te bieden aan elk kind? 

Bedreigingen:  

De prestatieverschillen tussen leerlingen worden door die ‘segregatie-spiraal’ uitvergroot: eenzelfde leerling zal (ceteris paribus) veel zwakker presteren met een schoolloopbaan in scholen met een laag sociaaleconomisch niveau dan in bevoorrechte scholen. Dit impliceert tevens dat de sociaal kwetsbare leerlingen door de schoolse segregatie dubbel beperkt worden in hun onderwijskansen: zowel hun individuele leerlingkenmerken als de school die ze bezoeken, hebben een negatieve impact op hun prestaties. (F.E.N.I. (2017c). 

Kansen:  

Kansrijke ouders zullen immers te allen prijze vermijden om hun kinderen naar minder bevoorrechte scholen te sturen, tenzij de sociale mix door de overheid meer ingrijpend gereguleerd wordt. (F.E.N.I. (2017c).  

Deze kansen zijn er voor alle kinderen in het freinetonderwijs.

 

Wat zijn de uitdagingen waar het onderwijs door deze evolutie voor staat? 

 

3 uitdagingen waar het onderwijs voor staat door de toenemende sociale ongelijkheid: 

 

1. Geef iedereen de kansen en zorg voor gepast onderwijs. Laat talenten ontwikkelen. 

Kinderen die naar school komen en het standaard Nederlands niet beheersen, moeten ondersteund en begeleid worden. Er moet ingespeeld worden op deze taalzwakke kinderen en er moet een gedifferentieerd aanbod voorzien worden, zodat elk kind kan deelnemen aan de onderwijsactiviteiten. Kinderen moeten hun talenten kunnen ontwikkelen en hebben hier vaak de nodige ondersteuning en begeleiding voor nodig. (ELCHARDUS, M. (2014, februari). 

 

2. Sluit niemand uit. Kinderen kunnen niet alles even goed en gaan niet allemaal even lang naar school.  

Kinderen die niet kunnen volgen of iets niet begrijpen, moeten ondersteund worden en mogen niet aan hun lot worden overgelaten. Het is niet omdat iets niet lukt, dat dit kind het niet wil. Vaak is dit omdat er thuis geen geld is om boeken te kopen en bezig te zijn om het kind iets aan te leren. Veel kinderen moeten thuis klusjes doen, waardoor ze minder lang naar school gaan of minder tijd aan school kunnen besteden. (ELCHARDUS, M. (2014, februari). 

 

3. Kinderen niet buitensluiten en gelijkwaardig behandelen. 

Niet elk kind zal altijd kunnen deelnemen aan uitstapjes en activiteiten en kan ook niet altijd iets mee naar school nemen. Sommige kinderen hebben het thuis namelijk niet breed, waardoor ze niet altijd mee kunnen op uitstap, want dat kost geld. De school kan uiteraard de kosten niet volledig op zich nemen opdat elk kind zou kunnen deelnemen, maar kan wel enkele projecten of markten organiseren. Hier kan men bv. iets maken en verkopen en de opbrengst kan men dan gebruiken om de uitstapjes mee te betalen. Ook kan kan gebruik maken van externen die uitstapjes aanbieden aan een zeer lage prijs. Door hierop in te zetten, wordt het kind gelijk behandeld en wordt er niemand buitengesloten, want elk kind zal kunnen deelnemen. 

Vaak vragen leerkrachten om materiaal van thuis mee te brengen om te knutselen in de klas. Er kan best altijd rekening gehouden worden met het feit dat niet elk kind kledingstukken heeft die stuk mogen, of eierdozen heeft en nog veel meer. Niet elke ouder kan het zich veroorloven om duurdere producten te kopen. Het is eveneens belangrijk om in te spelen op de thuissituatie, bij bv. verjaardagen. Een traktatie voorzien is niet voor iedereen weggelegd, wegens te duur. Maak als leerkracht daarom iets wat de kinderen kunnen uitdelen. Ze gaan zich hierdoor beter voelen en krijgen het gevoel dat ze volwaardig meetellen. (ELCHARDUS, M. (2014, februari). 

 

Door rekening te houden met deze zaken, zullen er minder kinderen gepest of buitengesloten worden door de andere kinderen. Kinderen kunnen heel hard zijn voor elkaar en als iemand minder bedeeld is en minder kan dan de rest, wordt deze vaak aangesproken door de anderen en dit leidt naar pestgedrag. (ELCHARDUS, M. (2014, februari).